De waterval

Kernwoorden: psychotrauma, psychische stress, traumatische ervaringen, teleurstelling, onheilzame geestesgesteldheid, Avidya of onwetendheid, Abhidhamma of boeddhistische psychologie, geblokkeerde psychosomatische energie, somatic experiencing, her-enscenering, mindfulness, trance, macht, controle

VOORWOORD

Er bestaat een aantal kerninzichten van de boeddhistische psychologie of Abhidhamma die een nagenoeg één op één relatie heeft met een aantal westers psychotherapeutische thema's. Om deze relatie te beschrijven is het noodzakelijk een aantal boeddhistische psychologisch-filosofische kernthema’s van de Abhidhamma bij de naam te noemen, om vervolgens de overeenkomsten met westerse ideeën te omschrijven. Dit voornamelijk om spraakverwarring te voorkomen. De begrippen uit vakgebieden van verschillende westers medisch-wetenschappelijk georiënteerde psychologie en psychotherapie worden in dit artikel door mij dan ook genoemd en (later) beschreven, zodat de eerder genoemde overeenkomsten ook gezien kunnen worden.

INLEIDING

Avidya of 'onwetendheid' De esoterische leer van het boeddhisme heeft als kernonderwerp; 'Avidya', oftewel, 'onwetendheid' (bij gebrek aan een beter passende vertaling). In de westerse psychotherapie stoeien psychotherapeuten en psychologen met ego-dystoon proberen te maken van ego-syntone 'afweermechanismen' zoals bijvoorbeeld; 'ontkenning', 'verdringing', 'rationaliseren', 'projecteren', etc. In feite trachten ze ook - net als de leermeesters uit de boeddhistische leer - middels onderwijzen de bewustzijnstoestand van de onwetende mens te verheffen tot een niveau dat de verborgen esoterische kennis van het eigen onbewuste deel van de psyche voor de mens zelf weer zichtbaar wordt,  zonder dat de werkelijkheid hierbij wordt vervormd. De verdrongen, onderdrukte en vaak vervormde werkelijkheid sijpelt toch altijd door het pantser van verdringing heen, waardoor allerlei neurotische symptomen ontstaan, dat het lijden van de mens veroorzaakt en in stand houdt. Het doorbreken van deze vicieuze cirkel is zowel voor de boeddhistische leer als voor de westerse psychotherapie het overeenkomstig en cruciaal middel om het lijden op lichamelijk en/of psychisch niveau te verlichten.


Teleurstelling vs psychotrauma

Op het spectrum van lijden van de mens bevindt teleurstelling zich aan de ene kant van het continuüm en psychotrauma zich aan de andere zijde. De impact en symptomen van beide vormen van lijden moeten per individu bekeken en behandeld worden, waarbij het opheffen van geblokkeerde lichamelijke, fysiologische energie een belangrijk gemeenschappelijk therapeutisch doel kan zijn. Bij het vaststellen van de symptomatologie bij verschillende niveau's en vormen van lijden, kan het classificatiesysteem van de DSM-V een nuttig instrument zijn, maar ook niet meer dan dat, c.q. niet meer dan het vaststellen van symptomen op een bepaald moment in de levensgeschiedenis van het individu.


Bewustzijnstoestand vs karakter

De grootste misvatting bij het gros van de hulpverleners in de moderne westers medisch-wetenschappelijk georiënteerde psychiatrie en psychologie, is namelijk de overtuiging dat er zoiets bestaat als een stabiel en onveranderbaar karaktereigenschap bij de moderne mens, die te herleiden is tot aangeboren en microbiologisch vastgelegde informatie op het menselijk DNA. Zelfs schadelijk wordt het naar mijn overtuiging, wanneer psychiaters en hulpverleners met dergelijke ideeën, patiënten met psychotraumatische klachten moeten gaan diagnosticeren en behandelen. Niet zelden worden namelijk psychosomatisch lijdende mensen door professionals in de psychische en psychiatrische hulpverlening gediagnosticeerd en voor altijd gebrandmerkt als zijnde 'masochistisch' en/of 'lijdend' aan een 'afhankelijke persoonlijkheidsstoornis' en/of 'schizofreen', en/of 'paranoïd', etc.


Diagnosticeren van een waterval

Wat dat betreft kunnen de op westers dualistisch medisch-wetenschappelijk georiënteerde psychiaters en hulpverleners nog veel leren van de oosterse holistische geneeskunst en -filosofie/ psychologie, die de bewustzijnstoestand van de mens zien als een waterval of een stromende rivier die constant aan verandering onderhevig is en nooit vast staat of stabiel is. Als men in een fractie van een seconde een beeld probeert te vormen van het stromende water, dan is dit beeld al achterhaald door de werkelijkheid op het moment dat je dit beeld weer oproept. Deze metafoor geldt ook voor de praktijk van het psychodiagnosticeren en kwalificeren in de moderne westers georiënteerde psychiatrie en psychologie; een diagnose of kwalificatie over bewustzijnstoestanden van de lijdende mens, is niets anders dan een fragmentarische momentopname van de psyche, waarbij het gevaar bestaat om dit fragmentarisch, momentane beeld' van de psyche op te waarderen tot een stabiele karaktereigenschap en de legitimatie voor deze diagnose zoekt in de genetisch-biologische eigenschappen van de mens.


Therapie bij het lijdende individu

Het onderwerp van dit artikel is de bewustzijnstoestand bij het lijdende individu na ‘teleurstelling’ of ‘psychotrauma’ en het gezondheid ondermijnende symptoom van lichamelijk geblokkeerde energie bij dergelijke bewustzijnstoestanden, vanuit een holistische kijk op de gezondheid van de mens. Er wordt een aantal hypothesen onderzocht, waarbij ten slotte conclusies en suggesties worden gegeven voor therapeutische mogelijkheden voor het individu met een onheilzame geestesgesteldheid.



HYPOTHESEN

Hypothese 1:

Mensen die in het verleden negatieve, traumatische gebeurtenissen en ervaringen lichamelijk niet volledig hebben 'doorleefd', raken in een chronisch, fysiologisch geblokkeerde energetische toestand en trachten vervolgens deze 'blokkade' op te heffen door onbewust nieuwe situaties in hun huidige leven te creëren die het oorspronkelijk 'trauma' nabootsen als het ware. Onbewust trachtend zo om controle te krijgen op de situatie en de geblokkeerde lichamelijke energie van het oorspronkelijk trauma te ontladen zodat de emotionele wond kan helen.


Hypothese 2:

Lichamelijke inspanning als middel voor ontlading van fysiologisch geblokkeerde energie in combinatie met cognitief-emotionele her-enscenering van de stressvolle, traumatische gebeurtenis via EMDR, is een adequate en effectieve vorm van therapie bij mensen met angstklachten en traumatische symptomen.


Hypothese 3:

Getraumatiseerden weten doorgaans heel goed waardoor wond ontstaan is, daarin hoeven ze niet nog eens 'dapper' te zijn om dit onder ogen te zien. Het herhaaldelijk blootstellen aan het oorspronkelijk trauma is vaak alleen maar meer 'traumatiserend' voor het 'slachtoffer' en daardoor een niet geschikte en effectieve therapeutische techniek.


Hypothese 4:

Wat de handelingskracht van het lichaam verhoogt, verlaagt, beperkt of vergroot, verhoogt, verlaagt, beperkt of vergroot de handelingskracht van de geest. En wat de handelingskracht van de geest verhoogt, verlaagt, beperkt of vergroot, verhoogt, verlaagt, beperkt of vergroot de handelingskracht van het lichaam.


Hypothese 5:

'MINDFULNESS is described as a fourfold contemplation, namely, concerning the body, the sensations, the mind and the phenomena.'